Otomobilden uçağa genel olarak motor konusu Türkiye’nin uzun yıllardır aşmaya çalıştığı bir sınırdı. Fakat yerli savunma sanayii şirketleri oldukça uzun mesafeleri kısa sürede ilerleyerek gerisinde olduğu onlarca ülkeyi arkasında bırakmayı başardı. Son olarak özellikleri ile Türkiye’nin en güçlü milli havacılık motoru olan TEI TF-10000 tanıtıldı.
Ukrayna motorlarını şimdiden solladı: TEI TF-10000 özellikleri!
TUSAŞ çatısı altında yer alan TEI, uzun zamandır her boyuta ve ihtiyaca göre hem pistonlu hem jet motor üretimi yapıyor. Burada füze-roket motorlarından helikoptere ve hatta jet uçaklara kadar neredeyse her alanda uzmanlığı bulunuyor.
Zaten uzun yıllardır F-16’larda kullanılan General ELECTRİC’İN F110 motorunun lisans anlaşması altında a’dan z’ye montaj, test ve tamir faaliyetlerini yürüttüğü için büyük çaplı motorlara doğal bir yatkınlığı ve mühendis ile tekniker anlamında tecrübesi oluştu.
TEI şu anda SİHA’LARDA kullanılan TEI-PD180ST, TEI-PD222ST ve TEI-PD170‘den GÖKBEY helikopterinde kullanılacak TEI-TS1400‘e, orta menzilli GEMİSAVAR füzelerinde yer alan TEI-TJ300‘den TEI-TJ90, TEI-PG50, TEI-PG50S, TEI-TP38 ve TEI-TJ35‘e kadar 11 farklı motorun üretim ve geliştirme faaliyetlerini sürdürüyor.
Fakat içlerinde en çok dikkat çekenin Bayraktar Kızılelma gibi yüksek tonajdaki insansız hava araçlarında da kullanılması beklenen TF-6000 olduğunu söyleyebiliriz. Son olarak da TF-6000’in art yakıcıyla entegre edilerek 10 bin beygir gücüne çıkarılan versiyonu TEI TF-10000 tanıtıldı.
Bu motor yine TUSAŞ ve BAYKAR tarafından üretilen insansız savaş uçakları başta olmak üzere HÜRJET gibi hafif eğitim jetlerinde kullanılabilecek. Fakat şu an için henüz tasarım aşamasında olduğunu belirtelim. Zira TF-6000’den alınacak son veriler bekleniyor. İlk motor çalıştırma ise önümüzdeki yıl gerçekleşecek.
Tabii normal şartlarda TEI TF-10000 için motor testlerine ilk iki çeyrekte gerçekleşmesi bekleniyordu. Ancak tedarikte yaşanan sorunlar ve ambargolar nedeniyle program ufak bir aksama yaşadı. Fakat bir kez daha yerli şirketler devreye girerek ambargoyu yıkmayı başardı. Bunun sonucunda ise bugüne kadar yalnızca 4-5 ülkenin ürettiği malzemeler artık Türkiye’de üretiliyor.
Son olarak bu motorun bir diğer önemli noktasını paylaşalım. TF-6000 belirttiğimiz gibi savaş uçakları için biraz süpersonik hızlara çıkamayan hafif bir çözüm olarak geliştirildi. Ardından aynı model üzerinden TEI TF-10000 tasarımı yapıldı. Bir sonraki adımda ise buralardan edinilen kazanımlarla MMU motoru kısa sürede ortaya çıkacak.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi mevcutta gelinen nokta ise birçok ihtiyacı karşılamaya yetecek gözüküyor. Örneğin BAYKAR, Bayraktar Kızılelma için Ukrayna’dan AI-25TLT ve AI-322F gibi 4-5 bin beygir seviyesinde motorları tedarik ediyor. Fakat TF-6000 ve TF-10000’in bu projeye entegre olması halinde proje yeni bir seviyeye ulaşacak.
TUSAŞ Motor Sanayii (TEI) Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Akşit konuyla ilgili şunları söyledi:
“Motorda kullandığımız yarı mamulleri ithal ediyorduk. Bunları da yerlileştirdik, millileştirdik. Motorda kullanılan nikel, titanyum gibi süper alaşımları yani kritik malzemelerin hepsini Türkiye’de geliştiriyoruz”
Saha Expo fuarında TEI standını gezdiğimiz ve yerli üretim motorlara yakından baktığımız videoyu aşağıdaki bağlantıyı tıklayarak izleyebilirsiniz.